Jewish Magic and Supersitition

Joshua Trachtenberg

Jewish Magic and Superstition, Joshua Trachtenberg’in Ortaçağ Yahudi topluluklarında büyü, batıl inanç ve okült uygulamalarını tarihsel ve kültürel bir çerçevede inceleyen klasik nitelikteki eseridir. Trachtenberg, Yahudi dini düşüncesinin normatif-teolojik yapısıyla halk inançlarının pratik gerçekliği arasında yer alan geniş ve çoğu kez göz ardı edilmiş bir alanı sistematik biçimde ele alır. Çalışma, halk büyücülüğü, demonoloji, koruyucu ritüeller, tılsımlar, muska ve ruh çağırma gibi uygulamaların yalnızca inanç sistemleriyle değil, aynı zamanda toplumsal yapı, psikoloji ve günlük yaşam pratikleriyle iç içe olduğunu göstermeyi amaçlar.

Trachtenberg’e göre Yahudi büyü geleneği, büyük ölçüde çevre kültürlerle –özellikle Babil, Pers, Helenistik ve Ortaçağ Avrupa gelenekleriyle– etkileşim içinde şekillenmiştir. Yazar, bu kültürel alışverişi Yahudi teolojisinin temel kavramlarından tamamen kopmadan, ancak halk ihtiyaçları doğrultusunda esneyen ve yeniden yorumlanan bir inançlar bütünü olarak yorumlar. Kötücül varlıklara (dybbuk, lilith vb.), nazar ve görünmez tehlikelere karşı geliştirilen koruyucu uygulamalar, toplumun korku, hastalık, ölüm ve belirsizlikle başa çıkma yöntemlerini yansıtan sembolik davranışlar olarak değerlendirilir.

Eserde ayrıca büyü ve halachik (dini yasalar) düzen arasındaki gerilim ayrıntılı biçimde tartışılır. Yasaklar, tolerans alanları ve sınırların nasıl çizildiği; hahamların halk inançlarına karşı tavırları; halk büyü pratiklerinin rabbanî otoritelerce kimi zaman bastırılıp kimi zaman göz ardı edilmesi; bu dinamik ilişki üzerinden ele alınır. Trachtenberg, kaynak analizlerinde İbranice ve Aramice büyü metinlerinden Ortaçağ el yazmalarına, responsa literatüründen halk anlatılarına kadar geniş bir veri seti kullanır.

Genel olarak Jewish Magic and Superstition, Yahudi kültüründe büyü ve halk inançlarının tarihsel sürekliliğini, teolojik çerçevelerle etkileşimini ve toplumsal yaşam içindeki işlevlerini bilimsel bir yaklaşımla ortaya koyan, din antropolojisi ve folklor araştırmaları için temel bir eser niteliğindedir.